تاریخچه
مقایسه سیر تحول وضع قوانین نظام مهندسی، از اولین آنها، یعنی قانون نظام معماری و ساختمانی، مصوب خرداد 1352 و اصلاحات بعدی آن، مصوب شهریور 1356; تا قانون نظام مهندسی ساختمان، مصوب 1371, که 2 سال برای اجرای آزمایشی آن مدت تعیین شده بود؛ و سرانجام قانون حاضر، یعنی نظام مهندسی و کنترل ساختمان، مصوب اسفند 1374, به خوبی نشان می‌دهد که انتظارات از جامعه مهندسی کشور، طی 10 سالی که از تشکیل سراسری سازمان‌های نظام مهندسی می‌گذرد، چه دگرگونی بزرگ و تکامل سریعی از سر گذرانده است. علاوه بر وسعت انتظارات به تعویق افتاده ای که جامعه از مهندسان دارد، این تحول سریع همچنین نشان دهنده ظرفیت نهفته و در حال شکوفائی مهندسان کشور و برای گذر جهشی از مراحل متعددی است که تشکل و انتظام‌بخشی نیروهایش نیازمند آن است.
مقصود از وضع اولین قانون تنها ایجاد سازمان، آن هم در قالب اهدافی بسیار محدود بود و در زمینه اصول فنی و قواعد و نظامات ساختمانی، فقط در یکی از مواد به نحوی کلی و مجمل، ذکری به میان آمده بود. تجربه اولین دوره تشکیل سازمان‌ها در کشور که با شور و هیجان زائد الوصفی، از سال 1370, آغاز شد و برگزاری نخستین کنگره سراسری سازمان‌ها را در پی داشت، زمینه‌ساز تهیه قانون آزمایشی مصوب 1371 گردید. قانون آزمایشی حیطه وظایف سازمان‌ها را گسترش داد و صراحتاً از مقررات ملی ساختمانی و ترتیبات کنترل نام برد.
دومین دوره تشکیل سازمان‌ها، بر اساس قانون آزمایشی که استان تهران را نیز، با بیش از نیمی از جمعیت محصلان کشور تحت پوشش خود قرار داد، نقش‌ها و توانایی‌های نیروی متشکل مهندسان را، بیش‌ازپیش به نمایش گذاشت. هم دولت و هم خود جامعه مهندسی به نقش نامحدود تشکل و انضباط حرفه‌ای در خلق ظرفیت‌های جدید کمی و کیفی پی بردند و اشتیاق خود را به استفاده از این نقش ابراز کردند. این آگاهی تازه، در روند تکامل تجارب توسعه و نوسازی فنی و اقتصادی کشور. هم‌زمان بود با احساس نیاز به تجدید نظری اساسی در درک ماهیت و ارزش کار مهندسی و توجه به عناصر خلاقیت و کارآفرینی، یعنی همان نیروی لایزال و تمام‌نشدنی ایجادکننده توسعه و حافظ و نگهبان منابع کمیاب مادی و طبیعی.
قانون موجود نظام مهندسی و کنترل ساختمان که با الهام از روح حاکم بر این مرحله از تاریخ توسعه و نوسازی میهن اسلامی ما تهیه شده، به کمک آیین‌نامه جامع و مشروحی که با بهره گیری از تجارب همه صاحب‌نظران و مجامع حرفه‌ای و مخصوصاً سازمان‌های نظام مهندسی تدوین گردیده، اکنون زمینه آن را فراهم کرده است که:
- نه‌تنها مهندسان سراسر کشور که در رأس هرم فنی و مهارت‌های سازندگی و آبادگری قرار دارند و صاحبان مهارت‌های فنی واقع در سطوح میانی، برکه فراتر از آنها کلیه کارگران فنی این بخش نیز متشکل شوند
- و به برکت این تشکل، حیثت و اعتبار اجتماعی و فرهنگی شایسته یک جامعه حرفه‌ای مولد ثروت و رفاه و دانش و هنر را به دست آورد
- و مسئولیت بزرگ مراقبت از ایمنی، بهداشت و آسایش محیط‌های مسکونی و مدیریت خردمندانه توسعه سالم و دلپذیر و مجهز فضای زیست و فعالیت‌های جامعه را که به دست مهندسان طراحی، ساخته و آماده می‌شود، با بصیرت علمی و احساس تعهد اجتماعی به عهده گیرد
- و سرانجام، در راه ارتقای توان سازندگی و مشارکت در طرح‌های آبادانی و نوسازی ملی و منطقه‌ای و عرصه شایستگی‌ها و نوآوری‌های فنی و مدیریتی در میدان‌های رقابت بین‌المللی گام بردارند.
من الله توفیق و علیه التکلان
تصویب‌نامه هیئت‌وزیران
آشنایی با سازمان نظام مهندسی ساختمان
سازمان نظام مهندسی ساختمان، بر اساس قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب سال 1374 به‌منظور تأمین مشارکت هر چه وسیع‌تر مهندسان در انتظام امور حرفه‌ای خود و تحقق اهداف قانون مذکور تأسیس شده است .
این سازمان دارای واحدهای استانی است و سازمان هر استان از غیرحقوقی دارای شخصیت مستقل است. ارکان سازمان عبارت است از سازمان استان‌ها، هیئت عمومی، شورای مرکز، رئیس سازمان و شورای انتظامی. ب
رای تشکیل سازمان استان وجود حداقل 50 نفر داوطلب عضویت از بین مهندسان حوزه آن استان که دارای مدرک مهندسی در رشته‌های اصلی مهندسی شامل معماری، عمران، تأسیسات مکانیکی، تأسیسات برقی، شهرسازی، نقشه‌برداری و ترافیک باشند، ضروری است. در حال حاضر کلیه استان‌های کشور دارای سازمان هستند. اهم وظایف و اختیارات هیئت‌مدیره سازمان استان که در واقع مهم‌ترین بخش وظایف سازمان استان محسوب می‌شود به شرح زیر است:
- برنامه‌ریزی در جهت تقویت و توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در معماری و شهرسازی .
- برنامه‌ریزی به‌منظور رشد و اعتلای حرفه‌های مهندسی ساختمان و مشاغل مربوط به آن .
- ارتقای دانش فنی و کیفیت کار شاغلان در بخش‌های ساختمان و شهرسازی از طریق ایجاد پایگاه‌های علمی، فنی، آموزش و انتشارات .
- همکاری با مراجع مسئول در امر کنترل ساختمان از قبیل اجرای دقیق و صحیح مقررات ملی ساختمان و ضوابط طرح‌های جامع تفصیلی و هادی در شهرها توسط اعضای سازمان حسب درخواست .
- نظارت بر حسن انجام خدمات مهندسی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی در طرح‌ها و فعالیت‌های غیردولتی در حوزه استان و تعقیب متخلفان از طریق مراجع قانونی ذی‌صلاح .
- مشارکت در امر ارزشیابی و تعیین صلاحیت و ظرفیت اشتغال به کار شاغلان در امور فنی مربوط به فعالیت‌های حوزه‌های مشمول این قانون .
- دفاع از حقوق اجتماعی و حیثیت حرفه‌ای اعضا و تشویق و حمایت از فعالیت‌های باارزش و برگزاری مسابقات حرفه‌ای و تخصصی و معرفی طرح‌های ارزشمند
- تنظیم روابط بین صاحبان حرفه‌های مهندسی ساختمان و کارفرمایان و کمک به مراجع مسئول در بخش ساختمان و شهرسازی در زمینه ارجاع مناسب کارها به صاحبان صلاحیت و جلوگیری از مداخله اشخاص فاقد صلاحیت در امور فنی .
- کمک به ترویج اصول صحیح مهندسی و معماری و همکاری با وزارت مسکن و شهرسازی در زمینه تدوین، اجرا و کنترل مقررات ملی ساختمان و استانداردها و معیارها.
- کمک به ارتقای کیفیت طرح‌های ساختمانی، عمرانی و شهرسازی در محدوده استان و ارائه گزارش برحسب درخواست، شرکت در کمیسیون‌ها و شوراهای تصمیم‌گیری در مورد این‌گونه طرح‌ها و همکاری با وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداری‌ها در زمینه کنترل ساختمان و اجرای طرح‌های یاد شده، با استفاده از خدمات اعضای سازمان استان .
- ارائه خدمات کارشناسی فنی به مراجع قضایی و قبول داوری در اختلافاتی که دارای ماهیت فنی است .
- همکاری با مراجعه استان در هنگام بروز انواع سوانح و بلایای طبیعی .
- تأیید ترازنامه سازمان و ارائه آن به مجمع‌عمومی .
- معرفی نماینده هیئت‌مدیره سازمان استان برای عضویت در کمیسیون‌های حل اختلاف مالیاتی در رسیدگی و تشخیص مالیات فنی و مهندسی اعضای سازمان .
- تهیه و تنظیم مبانی قیمت‌گذاری خدمات مهندسی در استان و پیشنهاد به وزارت مسکن و شهرسازی .
- سایر مواردی که در آیین‌نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان تعیین شده است .
